Πρόλογος και Χρονολόγηση
Η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα (Septuagint), γνωστή και ως Ελληνική Παλαιά Διαθήκη, ειναι η παλαιότερη μετάφραση της Εβραϊκής Βίβλου στην ελληνική γλώσσα, και χρονολογείται περίπου τρεις αιώνες πριν από τον ερχομό του Ιησού Χριστού στη γη. Η Ορθόδοξη και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλήσια, μαζί με τους Πατέρες τους, βασίζουν τα συγγράμματα τους εξ’ολοκλήρου στο κείμενο των Εβδομήκοντα, και όχι στη Μασοριτική μετάφραση, από την οποία παίρνει την Παλαιά Διαθήκη η Προτεσταντική Βίβλος, καθώς και άλλες αιρέσεις.
- 3ος αιώνας π.Χ. – Εβδομήκοντα/Septuagint (Ελληνική μετάφραση)
- 1ος-2ος αιώνας μ.Χ. – Peshitta (Συριακή μετάφραση)
- 4ος αιώνας μ.Χ. – Vulgate (Λατινική μετάφραση)
- 6ος αιώνας μ.Χ. – Masoretic (έναρξη Εβραϊκής μετάφρασης)
- 10ος αιώνας μ.Χ. – Masoretic (οριστικοποίηση)
Ο παραπάνω χρονολογικός πίνακας καθιστά την μετάφραση των Εβδομήκοντα περιπού 1200 χρόνια παλαιότερη απο το Εβραϊκό Μασοριτικό κείμενο.
Τι Είναι το Μασοριτικό Κείμενο;
Το Μασοριτικό κείμενο αποτελεί το παραδοσιακό κείμενο της Εβραϊκής Βίβλου. Αυτό το μνημειώδες έργο ξεκίνησε γύρω στον 6ο αιώνα μ.Χ. και ολοκληρώθηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. από μελετητές στις Ταλμουδικές ακαδημίες στη Βαβυλώνα και την Παλαιστίνη. Ευθύς εξ’αρχής τίθεται το ερώτημα γιατί οι Χριστιανοί εκτιμούν τη μετάφραση των λογίων της Ταλμουδικής ακαδημίας; Το Ταλμούδ που βλασφημεί τον Ιησού Χριστό, λέγοντας οτι καίγεται στη Γεένα/κόλαση (Gittin 57a) και ότι η Παναγία, η Θεοτόκος, ειναι πόρνη.
Οι μη Χριστιανοί Εβραίοι άρχισαν να κάνουν αλλαγές στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης με σκοπό να υπονομεύσουν τη χρήση των προφητειών σχετικά με τον Ιησού Χριστό. Αυτή η ενέργειά τους δεν έχει καμία λογική βάση διότι το αυθεντικό Εβραϊκό κείμενο θεωρείται ανώτερο από εκείνο που χρησιμοποίησαν οι ίδιοι οι απόστολοι.
Το Εβραϊκό κείμενο που εχει χρησιμοποιηθεί ως βάση για τις περισσότερες μεταφράσεις της Παλαιάς Διαθήκης στα Αγγλικά βασίζεται σχεδόν εξ’ολοκλήρου στον Κώδικα του Λένινγκραντ, ο οποίος χρονολογείται από το 1008 μ.Χ. Σε σύγκριση με τα στοιχεία που υπάρχουν από το Ελληνικό κείμενο της Καινής Διαθήκης, αυτό είναι πολύ παλαιότερο χειρόγραφο. Αποτελεί παράδειγμα της Μασοριτικής αναθεώρησης, η οποία διαμορφώθηκε μεταξύ του 6ου και 10ου αιώνα μ.Χ.
Φυσικά, σε καμία περίπτωση, δεν γίνεται ο υπαινιγμός ότι οι Εβραϊκές πηγές δεν είναι εξαιρετικά χρήσιμες, ούτε ότι η παλαιότερη εκδοχή σημαίνει αυτομάτως και πιο έγκυρη. Ωστόσο, ειναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι οι Εβραϊκοί πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας, καθώς και η μετάφραση των Εβδομήκοντα, ειναι πιο πιστά στο πρωτότυπο Εβραϊκό κείμενο, σε αντιδιαστολή με την Μασοριτική αναθεώρηση.
Ένα άλλο ζήτημα με το Μασοριτικό κείμενο είναι πως οι Μασορίτες ισχυρίζονται ότι έλαβαν εξ’αρχής αλλοιωμένα κείμενα, γεγονός που ακυρώνει την αυθεντικότητα των ίδιων τους πεποιθήσεων. Επίσης, το αλφάβητο που χρησιμοποιείται στο Μασοριτικό κείμενο ειναι διαφορετικό από το αρχικό Εβραϊκο. Σε αυτό το σημείο προκύπτει η εύλογη ερώτηση: “Το ίδιο δεν θα έπρεπε να ισχύει και για τη μετάφραση των Εβδομήκοντα;”. Όχι, διότι η διαφορά είναι ότι οι Εβδομήκοντα μετέφρασαν το πρωτότυπο Εβραϊκο κείμενο στα Ελληνικά, με όση μεγαλύτερη ακρίβεια ήταν δυνατή, ενώ το Μασοριτικό κείμενο δεν αποτελεί, τεχνικά, καν μετάφραση, αλλά μία εκ νέου αναθεώρηση της Εβραϊκής Βίβλου, με ορισμένες προσθήκες και παραλείψεις.
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει κάποιες απο τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ Παλαιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα και της Μασοριτικής αναθεώρησή της. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα χωρία της Καινής Διαθήκης συμφωνούν πάντα κατά λέξη με τη μετάφραση των Εβδομήκοντα.
| ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ | ΕΒΔΟΜΗΚΟΝΤΑ | ΜΑΣΟΡΙΤΙΚΟ | ΕΡΜΗΝΕΙΑ |
| Διὸ εἰσερχόμενος εἰς τὸν κόσμον λέγει· θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δὲ κατηρτίσω μοι· (Προς Εβραίους 10:5) | θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δὲ κατηρτίσω μοι· ὁλοκαυτώματα καὶ περὶ ἁμαρτίας οὐκ ἐζήτησας. (Ψαλμοί 39:7) | You desired neither sacrifice nor meal offering; You dug ears for me; a burnt offering or a sin offering You did not request. (Ψαλμοί 40:7) | Η ενσάρκωση (Το Μασοριτικό αφαιρεί τον Ψαλμό 151 παντελώς, καθώς επίσης και τη προσφορά του σώματος του Ιησού Χριστού) |
| Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός. (Κατά Ματθαίον 1:23) | διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ· (Ησαΐας 7:14) | Therefore, the Lord, of His own, shall give you a sign; behold, the young woman is with child, and she shall bear a son, and she shall call his name Immanuel. (Ησαΐας 7:14) | Η παρθενική γέννηση (Το μασοριτικό παραλείπει τη λέξη παρθένος) |
| ὅταν δὲ πάλιν εἰσαγάγῃ τὸν πρωτότοκον εἰς τὴν οἰκουμένην, λέγει· καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ. (Προς Εβραίους 1:6) | εὐφράνθητε, οὐρανοί, ἅμα αὐτῷ, καὶ προσκυνησάτωσαν αὐτῷ πάντες ἄγγελοι Θεοῦ· (Δευτερονόμιο 32:43) | Sing out praise, O you nations, for His people! For He will avenge the blood of His servants, inflict revenge upon His adversaries, and appease His land [and] His people. (Δευτερονόμιο 32:43) | Η θεότητα του Ιησού (Το μασοριτικό δεν αναφέρει πουθενά την προσκύνηση από τους αγγέλους του Θεού) |
| κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρῦξαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν. (Κατά Λουκάν 4:19) | Πνεύμα Κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με· εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, ἰάσασθαι τοὺς συντετριμένους τὴν καρδίαν, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν (Ησαΐας 61:1) | The spirit of the Lord God was upon me, since the Lord anointed me to bring tidings to the humble, He sent me to bind up the broken-hearted, to declare freedom for the captives, and for the prisoners to free from captivity. (Ησαΐας 61:1) | Θεραπεία τυφλού (Το μασοριτικό δεν αναφέρει στη προφητεία τη θεραπεία τυφλού απο τον Μεσσία) |
| Πολυάριθμοι στιχοι κάνουν αναφορά για τη σταύρωση των χεριών και των ποδιών του Ιησού Χριστού | ὅτι ἐκύκλωσάν με κύνες πολλοί, συναγωγὴ πονηρευομένων περιέσχον με, ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας. (Ψαλμοί 21:17) | For dogs have surrounded me; a band of evildoers has encompassed me, like a lion, my hands and feet. (Ψαλμοί 22:17) | Η σταύρωση (Το μασοριτικό δεν αναφέρει την σταύρωση των χεριών και των ποδιών) |
| Και στο όνομα αυτού όλα τα έθνη της γης θα στηρίξουν τας ελπίδας των. (Κατά Ματθαίον 12:21-23) | ἀναλάμψει καὶ οὐ θραυσθήσεται, ἕως ἄνθῇ ἐπὶ τῆς γῆς κρίσιν· καὶ ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσιν. (Ησαΐας 42:4) | Neither shall he weaken nor shall he be broken, until he establishes justice in the land, and for his instruction, islands shall long. (Ησαΐας 42:4) | Όλα τα έθνη πιστεύουν στον Ιησού Χριστό (Το μασοριτικό δεν αναφέρει τίποτα για τα υπόλοιπα έθνη) |
| πορευθέντες δὲ μάθετε τί ἐστιν ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν. οὐ γὰρ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν. (Κατά Ματθαίον 9:13) | διότι ἔλεος θέλω καὶ οὐ θυσίαν καὶ ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἢ ὁλοκαυτώματα. (Ωσηέ 6:6) | For I desire loving-kindness, and not sacrifices, and knowledge of God more than burnt offerings. (Ωσηέ 6:6) | (Το μασοριτικό αντικαθιστά το έλεος και την ευσπλαγχνία με την καλοσύνη) |
Όπως φαίνεται στο παραπάνω πίνακα, οι διαφορές των κειμένων δεν είναι τυχαίες ή ασήμαντες. Είναι φανερό πως οι ραββίνοι που εμπλέχθησαν στο Μασοριτικό κείμενο διακατέχονταν απο αντιχριστιανικές προκαταλήψεις.
Τι Είναι η Μετάφραση των Εβδομήκοντα;
Ονομάζεται “Μετάφραση των Εβδομήκοντα” επειδή 70 Εβραίοι λόγιοι της εποχής μετέφρασαν την Παλαιά Διαθήκη απο τα Εβραϊκά στα Ελληνικά. Στην επιστολή του Αριστέα, η μετάφραση διενεργήθηκε κατόπιν αιτήματος του Πτολεμαίου Β’ Φιλάδελφου. Είναι το αυθεντικό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης για την Ορθόδοξη εκκλησία, και είναι σαφές γιατί το προτιμά, έναντι του μετέπειτα Μασοριτικού κειμένου.
Οι γραφές της Παλαιάς Διαθήκης μεταφράστηκαν στα Ελληνικά δύο αιώνες πριν από τον Ιησού Χριστό, και διαβάζονταν και ερμηνεύονταν στη δημόσια λατρεία του Θεού. Το κείμενο των Εβδομήκοντα χρησιμοποιούνταν ευρέως κατά την εποχή του Ιησού Χριστού και του Αποστολικού Χριστιανισμού. Το κείμενο της Ελληνικής Παλαιάς Διαθήκης παρατίθεται συχνότερα από το πρωτότυπο κείμενο της Εβραϊκής Βίβλου στην Καινή Διαθήκη, ιδίως από τον απόστολο Παύλο. Αυτό επικυρώνει ακόμη περισσότερο την εγκυρότητα των Εβδομήκοντα, καθώς έχουμε τους αποστόλους του Ιησού Χριστού να παραθέτουν απευθείας από αυτό, καθώς και το γεγονός ότι η ίδια η Καινή Διαθήκη γράφτηκε στα Ελληνικά.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Ειρηναίο (Κατά Αιρέσεων, Βιβλίο 3), οι Εβδομήκοντα προσδιορίζουν σαφώς μια “παρθένο γυναίκα” που θα συλλάβει, εν αντιθέσει με την ερμηνεία των Ιουδαίων που κάνουν λόγο για μια απλή “νεαρή γυναίκα”. Πάνω σε αυτή την ερμηνεία βασίστηκαν οι Εβιονίτες και ισχυρίστηκαν ότι ο Ιωσήφ υπήρξε βιολογικός πατέρας του Ιησού Χριστού, άρα ότι δεν θα μπορούσε να είναι Υιός Θεού. Για τον Ειρηναίο, ο Εβιονισμός και άλλες αιρέσεις ευνοήθηκαν από τις αντιχριστιανικές αλλοιώσεις και ερμηνείες της Εβραϊκής γραφής. Στην πρώιμη Χριστιανική εκκλησία ειναι κοινώς καθιερωμένο ότι μόνο η μετάφραση των Εβδομήκοντα προσφέρεται για την ορθή Χριστολογική ερμηνεία. Ο Αυγουστίνος είναι ένας ακόμη Πατέρας της εκκλησίας που υποστηρίζει το ίδιο με τον Ειρηναίο.
Απόσπασμα απο το 3ο βιβλίο “Κατά των Αιρέσεων” του Ειρηναίου, σελίδα 289:
“Εξάλλου αυτή η έκδοση των Γραφών αυτών (των Εβδομήκοντα), αφού έγινε πριν κατέβει ο Κύριός μας, και τελείωσε πριν εμφανιστούν οι Χριστιανοί, (διότι ο Κύριός μας γεννήθηκε γύρω στο σαράντα πρώτο έτος της βασιλείας του Αυγούστου, αλλά ο Πτολεμαίος, υπό τον οποίο μεταφράστηκαν οι Γραφές, ήταν πολύ αρχαιότερος), αποδεικνύονται αληθινά ξεδιάντροποι και τολμηροί αυτοί που θα ήθελαν τώρα να τις μεταφράσουν αλλιώς, όταν τους αντικρούσουμε με τις ίδιες τις Γραφές. Αλλά σταθερή, και ανυπόκριτη, και μόνη αληθινή, είναι η Πίστη που έχουμε, που αποδεικνύεται σαφώς από εκείνες τις Γραφές (Εβδομήκοντα), η μετάφραση που έγινε με τον προαναφερθέντα τρόπο: και το μήνυμα της Εκκλησίας είναι χωρίς παρεμβολή. Ναι, και όλοι οι Απόστολοι, οι οποίοι είναι αρχαιότεροι από όλους αυτούς, συμφωνούν με την προαναφερθείσα μετάφραση, και η μετάφραση εναρμονίζεται με την αποστολική παράδοση”.
Επίλογος
Ο Ειρηναίος επισημαίνει αποφασιστικά ότι η μετάφραση των Εβδομήκοντα ολοκληρώθηκε προτού υπάρξουν Χριστιανοί, γεγονός που δεν αφήνει καμία πιθανότητα φιλοχριστιανικής προκατάληψης για τις γραφές αυτές. Ωστόσο, εκείνοι που θα ήθελαν να μεταφράσουν διαφορετικά δεν έχουν την ίδια πολυτέλεια προστασίας, όπως το Μασοριτικό κείμενο. Το γεγονός ότι γράφτηκε αιώνες μετά τον Ιησού Χριστό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για υποψίες αντιχριστιανικής προκατάληψης. Αυτές οι υποψίες επιβεβαιώνονται μόνο όταν τα χωρία διαφέρουν ουσιαστικά στο Μασοριτικό Κείμενο έναντι των Εβδομήκοντα.
Οι Εβραίοι ραββίνοι ήθελαν να διακρίνουν την παράδοσή τους από την αναδυόμενη παράδοση του Χριστιανισμού, ο οποίος χρησιμοποιούσε συχνά τη μετάφραση των Εβδομήκοντα. Δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από το γεγονός ότι οι Εβραίοι μελετητές του Μασοριτικού κειμένου έχουν μια προκατάληψη για οτιδήποτε θα μπορούσε να προσδώσει αξιοπιστία στη Χριστιανική πίστη. Η μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιούνταν για αιώνες από τους Χριστιανούς πριν από την εισαγωγή του Μασοριτικού κειμένου και είναι παλαιότερη από το τελευταίο. Είναι μια πιο πιστή αναπαράσταση των αρχικών γραφών, και ίσως αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι απόστολοι αναφέρονταν σε αυτήν και την αναγνώριζαν πλήρως ως τον θεόπνευστο λόγο του Θεού.