To περιεχόμενο του παρακάτω άρθρου είναι ελεύθερα μεταφρασμένο και διασκευασμένο από το βίντεο “Le SENS CACHÉ dans ALICE AU PAYS DES MERVEILLES” στο youtube
ΠΡΟΣΟΧΗ : Στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι η απολογία του Ελευθεροτεκτονισμού αλλά η ανάλυση της ταινίας ώστε να είναι ικανός ο καθένας να κατανοήσει τους συμβολισμούς που κρύβονται πίσω από αυτήν.
H γέννηση του μυθιστορήματος
Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων είναι ένα μυθιστόρημα που δημοσιεύθηκε στις 4 Ιουλίου του 1865 και γράφτηκε από τον Τσαρλς Λούτγουϊτζ Ντότζσον, περισσότερο γνωστό με το ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ.
Στις 4 Ιουλίου του 1862, ακριβώς τρία χρόνια πριν τη δημοσίευση του βιβλίου, ο Λιούις Κάρολ πραγματοποίησε μία μικρή εκδρομή με τη βάρκα του, συνοδευόμενος από τον Ρόμπινσον Ντάκγουορθ (Robinson Duckworth) και τρία νεαρά κορίτσια ηλικίας 8, 10 και 13 ετών.
Αυτά τα τρία κορίτσια ήταν τα παιδιά του Χένρι Λίντελ (Henry George Liddell), φίλου του Λιούις και πρύτανη του Κολλεγίου Christ Church, όπου ο Λιούις δίδασκε μαθηματικά.
Προκειμένου να διασκεδάσει τα παιδιά, κατά τη διάρκεια της βόλτας ο Λιούις επινόησε διάφορες αλλόκοτες ιστορίες. Όταν τελείωσε η εκδρομή, ένα από τα κοριτσάκια ονόματι Αλίκη (Alice) τον ρώτησε αν θα μπορούσε να γράψει αυτές τις ιστορίες σε ένα βιβλίο ώστε να μπορούν να τις διαβάσουν.
Πράγματι, ο Λιούις γράφει ένα χειρόγραφο 18.000 λέξεων και το ονομάζει Alice’s Adventures Under Ground (Οι περιπέτειες της Αλίκης κάτω από τη γη). Λίγα χρόνια αργότερα αποφασίζει να εμπλουτίσει την ιστορία του η οποία πλέον ανέρχεται στις 35.000 λέξεις.
Τρία χρόνια λοιπόν μετά την αφήγηση της ιστορίας, κυκλοφορεί το βιβλίο με τίτλο “Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων”
Προτού συνεχίσουμε ας ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα. Ο Λιούις ήταν μάλλον Ελευθεροτέκτονας και αυτό το συμπεράνουμε μόνο και μόνο από την επιλογή του ψευδωνύμου του : Στον Αγγλικό Λειτουργικό-Εκτελεστικό Ελευθεροτεκτονισμό χρησιμοποιούσαν το εργαλείο Lewis (Λιούις), ένα είδος πένσας αποτελούμενη από δύο μεταλλικά στελέχη συνδεμένα με μια αλυσίδα η οποία χρησίμευε ως σημείο πρόσδεσης για ένα σχοινί, το οποίο με τη σειρά του ήταν συνδεδεμένο με μια τροχαλία.
Όταν οι Ελευθεροτέκτονες σταμάτησαν να κατασκευάζουν κτίρια, χρησιμοποίησαν τα εργαλεία ως σύμβολα και έτσι γεννήθηκε ο Συμβολικός Ελευθεροτεκτονισμός.
Το Lewis μπορεί να βρεθεί σε μασονικούς πίνακες για μαθητευόμενους. Συμβολίζει την δύναμη διότι χάρη σε αυτό οι Λειτουργικοί Τέκτονες μπορούσαν να σηκώνουν βαριές πέτρες με ελάχιστη προσπάθεια.
To Lewis όμως αντιπροσωπεύει και άλλες έννοιες. Ας δούμε ένα απόσπασμα του βιβλίου του John Brοwne. Το βιβλίο αυτό περιγράφει το συνέδριο του Πρέστον (Prestonian Lectures) το οποίο έριξε τα θεμέλια του σύγχρονου Ελευθεροτεκτονισμού.
E : Πως αποκαλούμε τον γιο ενός Ελευθεροτέκτoνα;
Α : LewisE : Τι συμβολίζει αυτό;
Α : Τη δύναμηE : Πως απεικονίζεται το Lewis στη μασονική στοά;
A : Ως μεταλλική πένσα με την οποία μεγάλα βάρη ανυψώνονται σε ένα ορισμένο ύψος και σταθεροποιούνται στη βάση τους. Χωρίς αυτήν οι λειτουργικοί μασόνοι δεν θα μπορούσαν να σηκώσουν εύκολα τα βάρη.Ε: Ποιο είναι το καθήκον ενός Lewis, γιου Ελευθεροτέκτoνα, απέναντι στους ηλικιωμένους γονείς του;
Α : Να σηκώνει στην πλάτη του το βαρύ φορτίο στη ζέστη της ημέρας και να τους βοηθάει σε περίπτωση ανάγκης ώστε να κάνει το τέλος των ημερών τους ευτυχισμένο και άνετο.Ε : Tι προνόμια θα έχει;
[John Browne]
Α : Να γίνει Ελευθεροτέκτονας πριν από κάθε άλλον, ανεξάρτητα από το αξίωμα της γέννησης του, της τάξης ή του πλούτου του, εκτός και αν παραιτηθεί από το προνόμιο αυτό από αυταρέσκεια.
Επιλέγοντας λοιπόν το όνομα Λιούις, μάλλον ήθελε να δηλώσει ότι ήταν Ελευθεροτέκτoνας και γιος Ελευθεροτέκτoνα.
Την ημέρα που αφηγήθηκε την ιστορία στα τρία κορίτσια, βρισκόταν σε ένα μικρό ποτάμι το οποίο είναι μέρος του Τάμεση και ονομάζεται Isis, όπως δηλαδή η θεά Ίσιδα. Η Ίσιδα ήταν η αδερφή και γυναίκα του Όσιρι, τον οποίο και επανέφερε στη ζωή όταν ο Σετ έκοψε το σώμα του σε δεκατέσσερα κομμάτια. Το Godstow ήταν το χωριό στο οποίο επέλεξαν να κάνουν στάση για πικνίκ. “God” σημαίνει Θεός και “Stow” είναι συνώνυμο της πλατείας, του χώρου, με άλλα λόγια το Godstow μεταφράζεται και ως “η πλατεία του Θεού”.
Ας ανακεφαλαιώσουμε : ο Τσαρλς Λούτγουϊτζ Ντότζσον χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ το οποίο σημαίνει γιος Ελευθεροτέκτoνα, ενώ επινόησε το μυθιστόρημα “Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων” καθώς βρισκόταν στο ποτάμι “Ίσιδα” και κατευθυνόταν στο χωριό της “πλατείας του Θεού”. Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι έχουμε να κάνουμε με μασονική μύηση.
Πάμε τώρα να αναλύσουμε το έργο του. Για τη συνέχεια του άρθρου θα βασιστούμε στην ομώνυμη ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney.
Ανάλυση και ερμηνεία της ιστορίας
H μητέρα της Αλίκης αναφέρει τον αρχιεπίσκοπο του Κάντερμπερι. Αυτή η πόλη σχετίζεται με τον Ελευθεροτεκτονισμό : Ο Πάπας Βονιφάτιος Δ΄ επισκέφτηκε τη συγκεκριμένη πόλη το 614. Όταν αντίκρισε τις κατασκευές των Ελευθεροτεκτόνων εκπλήχθηκε σε τέτοιο βαθμό που αποφάσισε να τους απαλλάξει από όλα τα τοπικά τέλη και και από κάθε φόρο που σχετιζόταν με ταξίδια, επιτρέποντας τους στην ουσία να ταξιδεύουν δωρεάν.
Το άσπρο κουνέλι είναι σύμβολο που χρησιμοποιείται παγκοσμίως, από τους Αιγύπτιους, τους Κινέζους μέχρι και τους Ινδιάνους. Οι παλαιότεροι πολιτισμοί δημιουργούσαν συμβολισμούς παρατηρώντας τη φύση. Κάποιοι είχαν παρατηρήσει ότι τα κουνέλια είναι ενεργά νωρίς το πρωί, όταν αυτοί σηκώνονταν να δουλέψουν. Βλέποντας λοιπόν ότι οι λαγοί και τα κουνέλια κοιμούνται κυρίως την ημέρα και ξυπνάνε τη νύχτα, αποφάσισαν ότι συμβολίζουν την αυγή, δηλαδή τη μετάβαση από το σκοτάδι στο φως. Αν και συσχετίστηκαν πολλοί ακόμα συμβολισμοί, ο συγκεκριμένος είναι αυτός που εδραιώθηκε στον δυτικό πολιτισμό.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε μια πρόταση η οποία χρησιμοποιείται στην Αλχημεία καθώς και στον Ελευθεροτεκτονισμό : “Visita Interiora Terrae Rectificando Invenies Occultum Lapidem” ή εν συντόμευση V.I.T.R.I.O.L.
Στα ελληνικά μεταφράζεται ως εξής : “Να επισκεφτείς το κέντρο της Γης και καθαρίζοντας θα ανακαλύψεις την κρυμμένη λίθο”. Αυτή η πρόταση σχετίζεται με αυτό που λέει η Αλίκη στην επόμενη σκηνή.
Γίνεται αναφορά στην ενδοσκόπηση (διεργασία κατά την οποία ένα άτομο πραγματοποιεί μια αυτοπαρατήρηση) η οποία για να γίνει πρέπει να “βουτήξουμε” βαθιά μέσα στον εαυτό μας.
Πρόκειται για μια χαμηλή πόρτα (σημείωση : στα γαλλικά αναφέρεται ως “porte-basse”, δεν γνωρίζω την ονομασία της στα ελληνικά) η οποία έχει πλούσιο συμβολισμό στον Ελευθεροτεκτονισμό. Ο αμύητος πρέπει να σκύψει για να μπει στη στοά, πρόκειται δηλαδή για σύμβολο ταπεινότητας. Λειτουργεί επίσης ως πρότυπο ισότητας καθώς όλοι οι Τέκτονες πρέπει να τη διαβούν.
Πρόκειται για αλληγορία την οποία συναντάμε στον Χριστιανισμό αλλά και στον Ελευθεροτεκτονισμό, καθώς προορίζεται στους μαθητευόμενους Τέκτονες : “Γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, κι αυτός που ταπεινώνει τον εαυτό του θα υψωθεί”.
Το νερό έχει σημασία σε αυτή τη σκηνή. Στο τελετουργικό της Μασονικής μύησης, πριν περάσει από την χαμηλή πόρτα, ο αμύητος που θέλει να γίνει Τέκτονας πρέπει να απομονωθεί μερικές ώρες σε μια “αίθουσα διαλογισμού”. Σε αυτήν την αίθουσα πρέπει να διαλογιστεί και να γράψει τη φιλοσοφική του διαθήκη.
Ένα από τα σύμβολα στην αίθουσα είναι το νερό (παρατηρήστε το μπουκάλι με το νερό δίπλα από τον καθρέπτη) το οποίο σημαίνει καθαρισμός και αναγέννηση.
Στην Ερμητική φιλοσοφία, από την οποία έχει εμπνευστεί ο Ελευθεροτεκτονισμός, υπάρχουν επτά βασικές αρχές, όπως η Αρχή της Πολικότητας την οποία ενσαρκώνουν αυτοί οι δύο χαρακτήρες.
Το Παν είναι διπλό. Κάθε πράγμα έχει δύο άκρα. Το όμοιο και το ανόμοιο έχουν την ίδια σημασία. Οι αντίθετοι πόλοι έχουν την ίδια φύση αλλά διαφορετικούς βαθμούς. Τα άκρα αγγίζονται. Όλες οι αλήθειες δεν είναι παρά μισές αλήθειες. Όλα τα παράδοξα μπορούν να συμφιλιωθούν”
Κυμβάλειον
(…) Η αρχή της πολικότητας εξηγεί ότι σε κάθε πράγμα υπάρχουν δύο πόλοι, δύο αντίθετες όψεις και ότι τα αντίθετα δεν είναι στην πραγματικότητα παρά τα δύο άκρα του ίδιου αντικειμένου, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται διαφορετικοί βαθμοί. Για παράδειγμα, το ζεστό και το κρύο, αν και είναι αντίθετα, στην πραγματικότητα είναι ένα και το αυτό. Απλά διαφέρουν μεταξύ τους στο βαθμό θερμοκρασίας που έχουν.
[Το Κυμβάλειον – Η Ερμητική Επιστήμη (εκδόσεις Νέα Ακρόπολη)]
Η ιστορία με τα στρείδια έχει ως εξής : ένας ξυλουργός και μια φώκια (σημείωση : κήτος στην ελληνική μεταγλώττιση) θέλουν να φάνε στρείδια αλλά η φώκια τα τρώει όλα με αποτέλεσμα ο ξυλουργός να χάσει την ψυχραιμία του και να κυνηγήσει τη φώκια για να τη χτυπήσει.
Δύο εργαλεία συσχετίζονται με αυτήν την ιστορία : το σφυρί και το ψαλίδι. Ο ξυλουργός κυνήγησε τη φώκια με το σφυρί που είχε πάνω του. Στον Ελευθεροτεκτονισμό το σφυρί είναι ενεργητικό εφόσον με αυτό χτυπάμε, ενώ το ψαλίδι είναι παθητικό εφόσον από μόνο του δε χρησιμεύει. Παρόλα αυτά είναι σημαντικό εφόσον βρίσκεται ανάμεσα στο σφυρί και στην πέτρα, είναι δηλαδή ο φορέας της επίτευξης του έργου. Αυτά τα δύο εργαλεία συμβολίζουν τον αυτοέλεγχο, εφόσον ένα πολύ δυνατό χτύπημα θα αφαιρέσει πολύ υλικό ενώ ένα αδύναμο χτύπημα θα καταστήσει το ψαλίδι αναποτελεσματικό.
Στη προκειμένη περίπτωση ο ξυλουργός είχε πάνω του ένα σφυρί αλλά δεν είχε ψαλίδι, με αποτέλεσμα να χάσει τον αυτοέλεγχο του.
Σε αυτό το σημείο είναι αβέβαιο σε ποιον μασονικό τύπο αναφέρεται ο Λιούις. Στον Ελευθεροτεκτονισμό υπάρχουν πολλοί τύποι. Για παράδειγμα ο Σκωτικός Τύπος που είναι και από τους πιο διαδεδομένους, o Σουηδικός Τύπος που εξασκείται περισσότερο στις σκανδιναβικές χώρες, ο Γαλλικός τύπος, καθώς και διάφοροι τύποι της Αιγύπτου.
Οι τύποι της Αιγύπτου είναι όλοι εμπνευσμένοι από τη σοφία της αρχαίας Αιγύπτου. Οι σαύρες επωφελούνται από τη ζέστη που συσσωρεύεται στις πέτρες του σπιτιού ενώ ταυτόχρονα τρέφονται με μικρά έντομα, οπότε οι Αιγύπτιοι θεώρησαν ότι πρόκειται για ζώο οικείο και προστατευτικό. Με άλλα λόγια η σαύρα συμβολίζει την ευμένεια.
Αν υποθέσουμε ότι ο Λιούις Κάρολ συμμετείχε σε Ελευθεροτεκτονισμό Αιγυπτιακού τύπου, η σημασία αυτής της σκηνής είναι ότι κατά τη διάρκεια της μύησης δεν πειράζει αν ο αμύητος κάνει ξανά τα ίδια λάθη, πρέπει να είναι επιεικής με τον εαυτό του.
Στην εσωτεριστική παράδοση κάθε είδος λουλουδιού έχει τη δική του σημασία. Το ζιζάνιο συμβολίζει τη συνεχή επιστροφή των ίδιων εμποδίων και προβλημάτων, ώσπου να λυθούν κάποια ζητήματα.
Πρόκειται για κοινή φάση σε πολλές τελετουργικές μυήσεις : Πρέπει να βουτήξετε βαθιά μέσα σας για να ανακαλύψετε ποιος πραγματικά είστε. Αρχικά αυτή η ενδοσκόπηση θα σας κάνει να μην ξέρετε πλέον τι να πιστέψετε, αλλά μετά από λίγο καιρό θα γνωρίσετε τον εαυτό σας πολύ καλύτερα.
Αυτό που θα συμβεί μετέπειτα είναι η αντιπαράθεση της εικόνας που έχετε σχηματίσει εσείς και οι υπόλοιποι για τον εαυτό σας. Αυτό ακριβώς είναι που θα συμβεί και στην Αλίκη.
Στην ερώτηση αν τρώει αυγά, η Αλίκη απαντάει καταφατικά οπότε σύμφωνα με το πουλί η Αλίκη δεν είναι παρά ένα φίδι. Το ηθικό δίδαγμα είναι ότι θα υπάρχει πάντα μια ασυμφωνία στην αντίληψη που έχετε εσείς και οι υπόλοιποι για τον εαυτό σας. Δεν υπάρχει νόημα να προσπαθήσετε να αλλάξετε τη γνώμη τους, απλά πρέπει να τους ακούσετε και να καταλάβετε τον λόγο για τον οποίο έχουν τέτοια εικόνα για εσάς, με απώτατο σκοπό να γίνετε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας.
Στις μυητικές παραδόσεις ο χρόνος δεν είναι σημαντικός εφόσον ο καθένας προχωράει με τον δικό του ρυθμό. Ο αμύητος δεν πρέπει να θέσει στόχους που να έχουν σχέση με τον χρόνο, παραδείγματος χάρη “σε ένα μήνα να έχει λυθεί το τάδε θέμα”. Το μονοπάτι της μύησης είναι μοναδικό για τον καθένα και ο χρόνος είναι κάτι που δεν υπάρχει. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Τρελός Καπελάς διαλύει το ρολόι του κουνελιού.
Ο καθρέπτης είναι πολύ διαδεδομένος στον εσωτερισμό, αντιπροσωπεύει την αυτογνωσία και μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό μας. Τον συναντάμε επίσης στη “Χιονάτη και τους Επτά Νάνους” που φέρνει βέβαια περισσότερο στην Αλχημεία.
Έχει όμως μια πολύ συγκεκριμένη χρήση στον Ελευθεροτεκτονισμό : κατά τη διάρκεια της τελετής μύησης, ο Σεβάσμιος καλεί τον αμύητο να ρίξει μια ματιά στα μέλη της σύναξης ώστε να βρει πιθανούς εχθρούς. Στη συνέχεια του λέει να κοιτάξει πίσω του όπου βρίσκεται ένας καθρέπτης και του λέει : “Δεν συναντάμε τους εχθρούς πάντα μπροστά μας. Αυτοί που πρέπει να φοβόμαστε βρίσκονται συχνά πίσω μας”. Με άλλα λόγια οι χειρότεροι εχθροί βρίσκονται μέσα μας.
Το κεφάλι είναι η έδρα των σκέψεων και περιέχει τις συνήθειες, τις προκαταλήψεις, τους φόβους… εν ολίγοις περιέχει όλα όσα αποτελούν εμπόδιο στην πρόοδο κάποιου. Ο αποκεφαλισμός συμβολίζει την εξαφάνιση όλων αυτών που τον κρατούν πίσω. Τον καλεί να σκεφτεί διαφορετικά, με πνευματικό τρόπο.
Σε αυτό το σημείο συνειδητοποιούμε ότι όλη η ιστορία εξελίχθηκε στη φαντασία της Αλίκης. Αν αναλογιστούμε ότι οι μυητικές αναζητήσεις αφοράν κυρίως την ενδοσκόπηση, κάτι τέτοιο είναι απολύτως λογικό.
Επίλογος
Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων περιγράφει, με συμβολικό τρόπο, τα διάφορα στάδια της μασονικής μύησης. Κάποιες σκηνές όπως οι αποκεφαλίσεις ίσως φανούν βίαιες στα μικρά παιδιά στα οποία προορίζεται η ταινία, ωστόσο όλα αποκτούν νόημα αν λάβουμε υπόψη μας τη συμβολική διάσταση του έργου .
Δυστυχώς η ταινία χρησιμοποιείται και για πιο σκοτεινούς σκοπούς, όπως τον νοητικό έλεγχο Monarch (βλ. “Προέλευση και τεχνικές του νοητικού ελέγχου Monarch”).
Τα σύμβολα είναι προφανώς πολύ περισσότερα από αυτά που αναλύσαμε στο άρθρο και οι παλιές ταινίες της Disney συνήθως περιέχουν αρκετούς απόκρυφους συμβολισμούς, οπότε όποιος ενδιαφέρεται ας κάνει τη δική του αναζήτηση.